BİLGİ NOTU
1 Aralık Dünya HIV/AIDS Günü
HIV (İnsan Bağışıklık Yetmezliği Virüsü), doğrudan bağışıklık sistemine zarar veren bir virüs olup bu virüsü taşıyan insanlar “HIV pozitif” olarak adlandırılır. HIV, vücut direncini azaltarak insanların kolayca hasta olmasına neden olur. AIDS (Edinilmiş Bağışıklık Yetersizliği Sendromu) ise HIV virüsünün bağışıklık sistemini zayıflatılmasından sonra ortaya çıkan hastalık halidir.
Ülkemizde HIV/AIDS bildirimi zorunlu hastalıklar listesinde yer almakta olup 1985 yılında ilk vaka bildiriminden bu yana sürveyansı yürütülmektedir. Bireylerin ayrımcılık ve damgalanmaya uğramalarına engel olmak için HIV enfeksiyonunun bildiriminde hastaların güvenliği ve kişi haklarına zarar verilmemesi esastır. Bu nedenle HIV/AIDS sebebiyle sağlık kuruluşlarına başvuran, tedavi ve testlerini yaptıran hasatlarımızın veya yeni tespit edilen HIV pozitif kişilerin kimliği ile ilgili bilgiler kodlanarak bildirilmekte olup kişilerin ad, soyadı ve T.C. kimlik numarası bilgileri alınmamaktadır.
Vakaların bildirimleri doğrulama tarihi üzerine değerlendirmektedir. Vaka sayıları doğrulama testi pozitif tespit edilerek bildirimi yapılan vakalar üzerinden hesaplanmaktadır. Bu nedenle bu yıl içinde bir önceki yılda doğrulama testi yapılan vakaların bildirimleri yapılabilmektedir. Bu durumda yıllık vaka sayıları değişebilmektedir.
Ülke genelinde HIV/AIDS pozitif bireyler sosyal damgalanma ve ayrımcılığa uğrama endişesi ile özellikle küçük illerde tanı ve tedavi hizmetleri almaktan kaçınılmaktadırlar. Büyük illerde başvurdukları hastanelerde ise ayan ettikleri adres ve ikamet adresleri uyuşmamaktadır. Bu yüzden enfeksiyona yönelik coğrafi bölge ya da il dağılım verileri gerçeği yansıtmayabilmekte olup ülke verileri üzerinden değerlendirme yapılmaktadır.
Ülkemizde, 1985 yılından 30 Haziran 2019 tarihine kadar doğrulaması testi pozitif tespit edilerek bildirimi yapılan 20.202 HIV (+) kişi ve 1786 AIDS vakası mevcuttur. Vakaların %79,98’si erkek, %20,02’i kadın olup %15,51’si yabancı uyruklu kişilerden oluşmaktadır. Vakaların en fazla görüldüğü yaş grubu 25-29 ve 30-34 yaş grubudur. Bulaş yoluna göre dağılım ise vakaların %49,8’inin cinsel yolla bulaşmakta olduğu, cinsel yolla bulaştığı bildirilen bu vakaların %73,46’unun bulaşma yolunun heteroseksüel cinsel ilişki olduğu bilinmektedir. Ayrıca, vakaların %1,3’ünün bulaşma yolu damar içi madde kullanımı olup %48,8’sinin bulaş yolu bilinmemektedir.
01 Ocak-31 Aralık 2018 tarihi itibariyle 3678 HIV(+) kişi ve 122 AIDS vakası olmak üzere toplam 3800 vaka doğrulama testi pozitif tespit edilerek bildirilmiştir. Bildirimi yapılan vakaların %83,7’i erkek, %16,3’u ise kadındır. Vakaların %16,4’sı yabancı uyrukludur. 2018 yılında bildirimi yapılan vakalardan 25-29 yaş grubu, diğer yaş gruplarına göre daha fazla sayıda bildirilmiştir. Yıllar itibarıyla hastalık trendinde artış izlenmektedir. 2011 yılında HIV pozitif kişi sayısı 676 iken, 2018 yılında bu sayı dört katından daha fazla artış göstererek HIV pozitif kişi sayısı 3678 olmuştur.
HIV enfeksiyonu önlenebilir bir hastalıktır ve korunma önlemleri tedaviden çok daha etkili ve ucuzdur. En sık görülen bulaşma yolunun cinsel temas olması nedeni ile neredeyse korunmada “tek çare tek eşliliktir” Tek eşliliğin yanı sıra, riskli cinsel temasta doğru kondom kullanımı, hastalığın cinsel yolla bulaşmasına karşı en güvenli ve basit korunma yoludur.
Ülkemizde 1986 yılından bu yana kan ve kan ürünleri ile bulaşmaya karşı insanları koruma amacı ile tüm kan ve kan ürünleri HIV yönünden test edilmektedir. 1987 yılından beri organ ve doku nakilleri öncesinde de gerekli testler yapılmaktadır.
Günümüzde, erken dönemde ilaç tedavisine başlayan HIV pozitif kişiler, uzunca bir süre hastalık oluşmadan yaşam sürmektedir ve ilaca erişimde sorun yaşanmamaktadır.
HIV enfeksiyonu, HIV pozitif kişilerle aynı iş yerinde çalışmakla, aynı okulda okumakla, aynı ortamda bulunmakla, ortak çatal kaşık kullanmakla, dokunmak ve tokalaşmakla, telefon, kitap, defter gibi araçlar ile ilaca erişimde sorun yaşanmamaktadır.
HIV enfeksiyonu, HIV pozitif kişilerle aynı iş yerinde çalışmakla, aynı okulda okumakla, aynı ortamda bulunmakla, ortak çatal kaşık kullanmakla, dokunmak ve tokalaşmakla, telefon, kitap, defter gibi araçlar ile havuz ve tuvaletleri ortak kullanmakla böcek ısırması ve sinek sokması ile bulaşmaz.
